Kto może skorzystać z terapii tlenem?
Tlenoterapia hiperbaryczna to metoda, z której może skorzystać praktycznie każdy, o ile nie występują u niego przeciwwskazania. Warto jednak skonsultować się z lekarzem, jeśli masz jakiekolwiek obawy. Z terapii tej korzystają kobiety, mężczyźni, dzieci oraz seniorzy, a każdy z nich może osiągnąć konkretne, pożądane efekty. Nie jest to metoda zarezerwowana tylko dla osób z określonymi schorzeniami – jej korzystne działanie obejmuje poprawę ogólnej witalności, kondycji zdrowotnej, a także pozytywnie wpływa na wygląd. Badania naukowe potwierdzają, że tlenoterapia hiperbaryczna przyspiesza regenerację tkanek i przynosi korzyści dla każdego układu ciała, niezależnie od wieku, kondycji fizycznej czy stanu zdrowia.
Komora hiperbaryczna jest również polecana dla osób, które potrzebują terapii w warunkach zwiększonego ciśnienia tlenu w celu wspomagania leczenia różnych schorzeń. Należą do nich:
- Osoby z przewlekłymi ranami, takimi jak owrzodzenia cukrzycowe, trudno gojące się rany pooperacyjne czy odleżyny.
- Pacjenci z chorobami układu oddechowego, takimi jak choroba dekompresyjna (zespoł dekompresyjny), zatrucie tlenkiem węgla czy przewlekła obturacyjna choroba płuc.
- Osoby z infekcjami bakteryjnymi, takimi jak martwicze zapalenie mięśni czy gangrena, które wymagają intensywnego leczenia tlenem.
- Pacjenci po urazach głowy lub mózgu, w celu poprawy ukrwienia i wspomagania regeneracji.
- Sportowcy i osoby z urazami sportowymi, które chcą przyspieszyć proces gojenia i zmniejszyć ryzyko powikłań.
- Osoby z chorobami immunologicznymi, takimi jak choroba Behçeta czy stwardnienie rozsiane, w niektórych przypadkach wspomagających terapię.
PRZECIWWSKAZANIA BEZWZGLĘDNE (zakaz korzystania):
1. Nieznany lub nieprzebadany typ rozrusznika serca (pacemakera)
- jeśli rozrusznik nie ma atestu lub badań kompatybilności z ciśnieniem lub tlenoterapią hiperbaryczną – nie wolno korzystać (ewentualnie zaleca się kontakt z producentem, podanie modelu urządzenia – możliwe wtedy doprecyzowanie możliwości terapeutycznych).
- nowoczesne rozruszniki (MRI-safe) mogą być dopuszczone.
2. Odma opłucnowa (niewyleczona)
- nawet utajona lub przebyta odma bez kontroli radiologicznej może prowadzić do groźnych powikłań (np. pęknięcie pęcherzyków płucnych).
3. Niepoddana leczeniu infekcja dróg oddechowych z dusznością (np. AKTYWNE : astma, COVID-19, zapalenie płuc).
4. Nieustabilizowana padaczka.
5. Klaustrofobia uniemożliwiająca przebywanie w zamkniętej przestrzeni (jeśli nie do opanowania bez farmakologii).
6. Świeże krwawienia (np. z przewodu pokarmowego, układu moczowego, dróg rodnych).
SYTUACJE ZACHOWANIA OSTROŻNOŚCI (konieczne stopniowe wydłużanie czasu sesji):
1. Rozrusznik serca (zależy od typu)
- nowoczesne rozruszniki mogą być kompatybilne z niskim ciśnieniem 1,3 ATA. Konieczna jest dokumentacja od producenta- potwierdzenie, najlepiej mailowe z dokumentacją atestową dopuszczenia do korzystania z komory.
2. Protezy metalowe lub endoprotezy
- zwykle nie są przeciwwskazaniem, jeśli są stabilne i dobrze zintegrowane. Należy jednak zachować ostrożność przy implantach usznych i ocznych.
3. Miażdżyca
- nie jest bezwzględnym przeciwwskazaniem.
- w ciężkiej miażdżycy naczyń mózgowych lub wieńcowych należy zachować ostrożność — tlen może nasilić stres oksydacyjny, więc zalecane jest stopniowe wydłużanie sesji.
4. Zakrzepica / Żylna choroba zakrzepowo-zatorowa
- ryzyko przemieszczenia skrzeplin. W ostrej fazie – bezwzględne przeciwwskazanie.
- po stabilizacji i leczeniu (np. przy doustnej antykoagulacji) – możliwa ostrożna kwalifikacja po konsultacji. W celu oszacowania stanu zakrzepicy warto zlecić dla pacjenta udanie się po skierowanie na badania poziomu D-dimerów, CRP, badanie żył głębokich (ultrasonografia Doplerowska).
5. Ciąża
- ogólnie przeciwwskazana, chyba że istnieje bezpośrednie zagrożenie życia i decyzję podejmuje lekarz.
6. Nieustabilizowane nadciśnienie tętnicze.
7. Zaawansowane choroby neurologiczne (SM, SLA, Parkinson)
- wymagają indywidualnej oceny – niektóre yupy mogą korzystać.
8. Zaawansowana niewydolność oddechowa, np. POChP z retencją CO₂
- nadmiar tlenu może pogłębić hiperkapnię.
9. Nowotwory aktywne (niektóre typy)
- hipotetycznie większa ilość tlenu może pobudzać angiogenezę. Wymaga konsultacji z onkologiem.
10. Niedawna operacja neurochirurgiczna lub zabieg wewnątrzgałkowy
- ryzyko wzrostu ciśnienia w zamkniętych przestrzeniach ciała.
Dodatkowe przeciwwskazania / uwagi:
- leki chemioterapeutyczne (np. cisplatyna, bleomycyna, doksorubicyna) – ryzyko toksyczności tlenowej → wymagana szczegółowa ocena.
- dzieci poniżej 5 r.ż. – tylko w ściśle określonych wskazaniach i z pełnym monitoringiem.
- zaawansowana cukrzyca Z RETINOPATIĄ (przewlekła hiperglikemia, uszkodzenie naczyń krwionośnych oka, jeśli pacjent utracił wzrok ze wzgędu na cukrzycę i ma potwierdzoną retinopatie cukrzycową , warto zrobić rozpoznanie w jakim okresie czasowym nastąpiło uszkodzenie naczyń i pogorszenie wzroku lub jego utrata oraz prezd korzystaniem z komory, kontrola poziomu cukru we krwi )– zwiększone ryzyko krwotoków siatkówkowych.
- problemy z trąbką Eustachiusza / zapalenia ucha środkowego – trudności z wyrównaniem ciśnienia.
- choroby psychiczne z lękami / psychozami – mogą nasilać się w zamkniętej przestrzeni.
Zaawansowane choroby neurologiczne, takie jak SLA (stwardnienie zanikowe boczne), SM (stwardnienie rozsiane) czy choroba Parkinsona, nie zawsze są przeciwwskazaniem do terapii w komorze hiperbarycznej, ale w zaawansowanym stadium mogą być przeciwwskazaniami względnymi, a oto dlaczego:
1. Ryzyko stresu oksydacyjnego
- w chorobach neurodegeneracyjnych dochodzi do nadmiernego stresu oksydacyjnego i uszkodzeń mitochondriów w neuronach- dlatego własnie w tych przypadkach jako zabezpieczenie mitochondriów sprawdza się zwiększanie ilosci ATP w organizmie.
- tlen hiperbaryczny zwiększa ilość reaktywnych form tlenu (ROS), co może pogłębić degenerację neuronów w mózgu i rdzeniu kręgowym – żeby zapobiegać warto zwiększać poziom ATP w krwioobiegu.
- szczególnie niebezpieczne przy:
SLA – gdzie i tak dochodzi do szybkiej degeneracji neuronów ruchowych.
SM – gdzie nadmiar ROS może zaostrzyć proces demielinizacyjny.
Parkinsonie – gdzie komórki dopaminergiczne są wrażliwe na stres tlenowy.
Wniosek: więcej tlenu ≠ zawsze lepiej, jeśli komórki nerwowe mają uszkodzone systemy antyoksydacyjne, dlatego warto zwiększać poziom ATP, żeby stymulować procesy przeciwzapalne uszkadzające mitochondria i struktury nerwowe.
2. Zaburzenia autonomicznego układu nerwowego
- pacjenci z zaawansowanymi chorobami neurologicznymi często mają:
• zaburzoną regulację ciśnienia tętniczego, tętna, termoregulacji,
• niestabilność oddechową.
- nawet niewielkie zmiany ciśnienia i tlenu w komorze mogą:
• wywołać spadki ciśnienia,
• zwiększyć ryzyko omdleń lub hipowentylacji.
Dlatego istotne jest monitorowanie czasu terapii i modulowanie go poprzez krótsze i dłuższe sesje.
3. Ograniczenia ruchowe i niewydolność oddechowa
- w SLA i zaawansowanym Parkinsonie często występuje osłabienie mięśni oddechowych.
- tacy pacjenci mogą mieć:
• problemy z oddychaniem w pozycji leżącej,
• retencję CO₂ (hiperkapnia),
• ryzyko niedotlenienia paradoksalnego (tlenoterapia może „zamaskować” spadek wentylacji).
4. Zaburzenia poznawcze i zachowania
- w zaawansowanych stadiach SM, SLA i Parkinsona występują:
• otępienie,
• lęki, psychozy, niepokój.
- przebywanie w zamkniętej przestrzeni komory może wywołać:
• ataki paniki,
• dezorientację,
• pogorszenie stanu psychicznego.
5. Interakcje z leczeniem
- niektóre leki stosowane w SM (np. immunosupresyjne), w SLA (np. riluzol), czy Parkinsonie (leki dopaminergiczne) mogą wchodzić w interakcje z wysokim stężeniem tlenu – wpływać na ich metabolizm lub działania uboczne (np. nasilenie drżeń, nudności, zawroty głowy).
POZYTYWNY WPŁYW KOMORY:
Zwłaszcza we wczesnych stadiach lub po jednoczesnym podnoszeniu poziomu ATP we krwioobiegu
- w SM – poprawa mikrokrążenia i zmniejszenie stanów zapalnych,
- w SLA – poprawa nasycenia tlenem mięśni oddechowych (bardzo wcześnie),
- w Parkinsonie – ewentualna poprawa metabolizmu mózgowego.
Podczas korzystania z komory hiperbarycznej, nawet tej o niskim ciśnieniu (1,3–1,5 ATA), mogą wystąpić objawy świadczące o nieprawidłowej reakcji organizmu lub przeciążeniu tlenem, ciśnieniem lub zamkniętą przestrzenią. Ignorowanie takich symptomów może prowadzić do powikłań, dlatego bardzo ważna jest szybka reakcja i monitorowanie pacjenta, szczególnie jeśli ma choroby współistniejące.
NAJCZĘSTSZE SYMPTOMY OSTRZEGAWCZE W TRAKCIE SESJI W KOMORZE HIPERBARYCZNEJ:
Objawy neurologiczne (nadmiar tlenu / stres oksydacyjny / uszkodzenia OUN):
| Objaw | Możliwa przyczyna |
| Zawroty głowy | Nadciśnienie wewnątrzczaszkowe, hiperkapnia |
| Ból głowy (narastający) | Wzrost ciśnienia, niedrożność zatok |
| Dzwonienie w uszach / szumy | Przeciążenie ucha środkowego, barotrauma |
| Nudności, wymioty | Nadmiar tlenu, zaburzenia błędnika |
| Drżenia, skurcze mięśni | Wczesne objawy toksyczności tlenowej |
| Mrowienie, uczucie "pajęczynki" na skórze | Objaw neurologiczny, możliwa hipoksja paradoksalna |
| Zaburzenia widzenia (rozmazany obraz, błyski) | Stres oksydacyjny nerwu wzrokowego lub zwiększone ciśnienie śródczaszkowe |
| Zdezorientowanie, splątanie | Nadmiar tlenu lub przegrzanie |
Objawy oddechowe:
| Objaw | Możliwa przyczyna |
| Uczucie duszności | Niedostateczna wentylacja, zatrzymanie CO₂ (hiperkapnia) |
| Ból w klatce piersiowej | Odma opłucnowa (szczególnie nieujawniona wcześniej), skurcz oskrzeli |
| Kaszel, świszczący oddech | Nadreaktywność oskrzeli, astma lub POChP |
| Przyspieszony oddech | Hiperkapnia lub lęk |
| Nagłe osłabienie oddechu | Niewydolność mięśni oddechowych, zatrzymanie oddechu |
Objawy sercowo przyczyniowe:
| Objaw | Możliwa przyczyna |
| Tachykardia (przyspieszone tętno) | Reakcja lękowa, pobudzenie autonomiczne |
| Bradykardia (spowolnione tętno) | Nadmiar tlenu u osób z zaburzoną regulacją autonomiczną |
| Skoki ciśnienia (nagły wzrost lub spadek) | Nadreaktywność układu współczulnego lub niewydolność układu krążenia |
| Bladość, zlewne poty | Hipotensja, reakcja wazowagalna |
| Nagłe osłabienie lub omdlenie | Hipoksja, niedotlenienie mózgu, hiperkapnia |
Objawy ze strony uszu i zatok (barotrauma):
| Objaw | Możliwa przyczyna |
| Silny ból uszu | Brak wyrównania ciśnienia, zapalenie ucha środkowego |
| Utrata słuchu / pogorszenie | Uszkodzenie błony bębenkowej |
| Ból zatok | Zablokowane ujścia zatok, niezdolność do adaptacji ciśnieniowej |
Objawy psychiczne i wegetatywne:
| Objaw | Możliwa przyczyna |
| Atak paniki | Klaustrofobia, lęk, hiperkapnia |
| Lęk, niepokój, uczucie duszenia się | Nadreaktywność psychiczna lub niewydolność oddechowa |
| Zaburzenia koncentracji | Nadmiar tlenu lub stres tlenowy w OUN |
| Senność, ospałość | Początkowy objaw hiperkapnii lub zatrucia tlenem |
Objawy przy chorobach współistniejących
- u osób z padaczką – może dojść do napadu drgawkowego z powodu hiperoksygenującego działania na mózg,
- u chorych na Parkinsona – może nasilić się drżenie lub sztywność mięśni,
- u osób z cukrzycą z retinopatią – mogą wystąpić zaburzenia widzenia (krwotoki z naczyń siatkówki),
- u pacjentów po chemioterapii (np. cisplatyna, bleomycyna) – ryzyko uszkodzeń płuc lub nerek (toksyczność tlenowa).
KIEDY PRZERWAĆ TERAPIĘ I WEZWAĆ POMOC?
- pojawia się silny ból w klatce piersiowej lub ucha,
- występują objawy neurologiczne (drgawki, utrata przytomności),
- duszność lub osłabienie oddechu mimo pozornie „dobrego” dotlenienia,
- nagłe zmiany zachowania – dezorientacja, agresja, apatia,
- objawy wskazujące na możliwą odmę opłucnową.
CO MOŻNA ZROBIĆ, ŻEBY ZMNIEJSZYĆ RYZYKO?
- przed wejściem: pomiar saturacji, ciśnienia i tętna.
- w czasie sesji: obserwacja przez okienko, możliwość szybkiego wyjścia.
- krótkie sesje początkowe (np. 20–30 minut).
- odpowiednia pozycja (np. półsiedząca dla osób z niewydolnością oddechową).
- nie stosować HBOT bez wcześniejszej konsultacji u osób z ryzykiem neurologicznym lub kardiologicznym.